Mensenhandel op het grasveld

Vergeet gokchinees Zheyun Ye of het Play-off-systeem. De nieuwe achilleshiel van het Belgische voetbal is een verhaal van uitgebuite Afrikanen, bedrogen door malafide makelaars. Hoe komt het dat dit probleem de laatste jaren zo de kop opsteekt? Wie treft er schuld? En vooral, wat is de oplossing? Een analyse.

“In Parijs aangekomen, werden we met zeven in een klein kamertje gedumpt. We hadden allemaal een toeristenvisum gekregen, dus we moesten zo snel mogelijk een club vinden. We gingen overal testen, vaak met honger. Na drie maanden verzeilden we in de illegaliteit. Onze makelaar verdween met de noorderzon. We hadden niets meer. Uiteindelijk heeft er maar één iemand zijn voetbaldroom kunnen waarmaken. Dat was ik.”

 Aan het woord is Aloys Nong. De Kameroener, die momenteel uitkomt voor eersteklasser RAEC Bergen, deed onlangs in de Waalse krant La Province het ontluisterende verhaal van zijn beginnende voetbalcarrière. Nong vertelde honderduit hoe hij en zijn kompanen zich lieten chanteren door een makelaar. “Hij zou ons voor een grote som geld laten testen bij een grote, Europese club. Indien we niet zouden betalen, konden we een voetballoopbaan definitief vergeten.”

Mislukken is geen optie

“Chantage is inderdaad een vaak voorkomende tactiek die dergelijke makelaars hanteren”, vertelt Jean-Yves Tistaert. De sociaal inspecteur op rust en mensenhandelexpert noemt Nong geen alleenstaand geval. “Ik schat dat er in België een driehonderd tot vierhonderd gelijkaardige slachtoffers van mensenhandel zijn, voornamelijk in Brussel.” Ondanks het grote aantal bedrogenen ziet Tistaert geen systematische aanpak van mensenhandel in Afrikaanse voetballers. “Tot nu toe hebben we geen crimineel netwerk kunnen detecteren. Het draait hier vooral om enkelingen die via chantage, dreigementen en valse documenten misbruik maken van de dromen van kansarme voetballers.”

“Het is een sociale schande”, meent professor emeritus arbeidsrecht Roger Blanpain. “Ongure managers richten in Afrika mee voetbalscholen op, waarna ze de talentjes Europa binnensmokkelen. Vervolgens worden die spelers overal als koopwaar aangeboden. Indien een club bereid is de voetballer in zijn team op te nemen, steekt de makelaar bovendien al het tekengeld in zijn zakken.” De problemen beginnen volgens Blanpain pas echt wanneer geen enkele club de speler wil inlijven. “Hun makelaar verdwijnt en hun visum verloopt. Die jongens worden aan hun lot overgelaten en belanden in de illegaliteit. Terugkeren naar huis doen ze niet. Mislukken is geen optie.”

Toegangspoort België

Dat deze problematiek vooral in eigen land sterk tot uiting komt, is volgens Tim Vermeulen niet verwonderlijk. In zijn masterscriptie onderzocht de historicus de migratie van Afrikaanse voetballers naar Europa. “Al in de jaren 80 richtten spelersmakelaars van bij ons zich op de Afrikaanse markt. Minderjarige jongens werden aan bodemlonen bij clubs gestald. Deze wanpraktijken werden pas aan banden gelegd door de wetgeving van 1999 en 2003, die respectievelijk de transfers van minderjarigen verbood en minimumlonen voor niet-EU-spelers installeerde.”

Deze maatregelen konden niet verhinderen dat er ook vandaag nog gevallen van economische uitbuiting gekend zijn, integendeel. “België heeft een zeer liberale wetgeving die dit type migratie in de hand werkt”, gaat Vermeulen verder. “Daarnaast hebben Belgische clubs een klein economisch draagvlak, wat hen dwingt om te investeren in goedkope Afrikaanse spelers in de hoop hen later met veel winst te kunnen doorverkopen. Gezien er geen beperkingen bestaan op het aantal niet-EU-spelers die aangekocht mogen worden, hebben bepaalde clubs dan ook veel weg van een duiventil.”

Politieke onverschilligheid

Om mensenhandelpraktijken tegen te gaan, moet het voetbaltransfersysteem herzien worden. Althans, zo meent Blanpain. “Ik pleit voor de oprichting van een soort mutualiteit of opleidingsfonds waaraan elke club bijdraagt. Wanneer een speler van club verandert, krijgt zijn gewezen team van die mutualiteit een vergoeding.” Door de transfervergoeding af te schaffen, gelooft de professor emeritus dat ook de frauduleuze praktijken in het voetbal zullen afnemen. “Het kan niet dat voetballers verkocht worden. De politieke wereld moet dringend ingrijpen, wil het de voetbalsport terug betrouwbaar maken.”

Die politieke wereld lijkt niet erg happig om structurele maatregelen te nemen tegen de mensenhandel binnen het Belgische voetbal. Zo stelde Open VLD’er Guido De Padt op 14 februari 2013 in de senaat een schriftelijke vraag omtrent het thema aan federaal staatssecretaris voor Asiel en Migratie Maggie De Block (Open VLD). Dat De Padt nog steeds op een antwoord wacht, toont aan dat de politiek geen prioriteit gemaakt heeft van de strijd tegen de problematiek. Meer zelfs, wanneer we bij het kabinet van De Block polsen om een reactie, worden we kordaat afgewimpeld. “Daarover hebben wij weinig te vertellen”, zegt woordvoerster Els Cleemput. “U gaat beter eens langs bij de federale politie.”

Ongeïnteresseerde KBVB

De politieke desinteresse maakt de rol die de nationale voetbalbonden in deze problematiek spelen alleen maar belangrijker. “Zij kunnen de clubs, de sociale diensten en de politiek sensibiliseren”, zegt Tistaert. “Klopt”, gaat Vermeulen verder. “Deze instanties trachten de ethische waarden van de voetbalsport te vrijwaren. Het terugdringen van de economische uitbuiting van spelers zou voor hen een prioriteit moeten zijn.” Bij de Koninklijke Belgische Voetbalbond (KBVB) klinkt het ietwat anders. “De oplossing van dit probleem ligt niet bij de KBVB, maar bij de politieke machthebbers”, speelt KBVB-woordvoerder Stefaan Van Loock de bal terug naar de Wetstraat. “De Belgische Voetbalbond is de organisator van de competitie. Het is niet haar taak om transfers die conform de FIFA-reglementen uitgevoerd zijn, extra in vraag te stellen.”

Maar wie voert er dan wel strijd tegen de mensonterende praktijken die sommige Afrikaanse spelers moeten ondergaan? “Er zijn een aantal andere verenigingen die zich inzetten om economische uitbuiting uit het voetbal te bannen”, zo meent Tistaert. “Zo heb je onder meer de Brusselse vzw Freedom Sport of de Samilia Foundation die van de strijd tegen mensenhandel haar topprioriteit gemaakt heeft.” Aloys Nong is ambassadeur van die laatste. “Spelersmakelaars moeten voortaan beter gescreend worden”, zegt Nong. “De valsaards moeten eruit.” De Kameroense spits hoopt zo dat het geldgewin op kap van naïeve spelers een halt wordt toegeroepen. “Want eigenlijk streven Afrikaanse voetballers maar één ding na”, besluit Nong. “Een betere toekomst voor hun familie.”